سخن نخست، طراح کودتای 28 مرداد، نامه اردشیر زاهدی به روزنامه نیویورک‌تایمز: ۲۸ مرداد کودتا نبود، اسدالله علم در زمان کودتای 28 مرداد 1332، آنچه از کودتای 28 مرداد آموختیم، انور خامه‌ای : کودتای ۲۵ مرداد آمریکایی و ۲۸ مرداد انگلیسی بود، بررسی اسناد و منابع کودتای 28 مرداد، حزب توده روز ۲۸ مرداد تماشاگر میدانداری‌ اراذل و اوباش بود، تحلیلی از علل وقوع کودتای 28 مرداد، تعامل دو استعمارگر در کودتای 28 مرداد، حزب توده و کودتای 28 مرداد، ساواك، مولود كودتاي 28 مرداد، سوغات نیکوزیا، شکست مثلث اتحاد و کودتای 28 مرداد، كاشاني پس از كودتاي ۲۸ مرداد، كودتاي 28 مرداد 1332، كودتاي 28 مرداد و بازگشت شاه،‌ كودتای 28 مرداد و نقش اختلاف افكنی‌ها در پيروزی توطئه‌گران، كودتای آمریكائی انگلیسی 28 مرداد 1332، کودتای ۲۸ مرداد به روایت اسناد، کودتای آمریکایی- انگلیسی 28 مرداد 1332 (کودتای سیاه)، مصاحبه با هفته نامه مثلث درباره 28 مرداد و سقوط دولت دکتر مصدق و هشدار تاریخی آیت الله کاشانی به دکتر مصدق پیش از کودتای 28 مرداد1332 بخشی از نوشته‌های این شماره از گذرستان را تشکیل می‌دهد.

اعترافات اشرف پهلوی در ارتباط با کودتای 28 مرداد، مصاحبه با جلال‌الدین فارسی در باره کودتای ۲۸ مرداد، مروري بر نقش مطبوعات در بستر‌سازي كودتاي 28 مرداد، اقدامات اسدالله علم بر ضد دولت دكتر مصدق در آستانه كودتاي 28 مرداد،‌ انگليس و كودتاي 28 مرداد 1332،  بازخوانی کودتای آمریکائی انگلیسی 28 مرداد 1332، ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کودتا بود یا ضدکودتا؟، پاسخ موسی نجفی به فرزند آیت‌الله کاشانی: شکی نیست که در ۲۸ مرداد کودتا شد، تظاهرات خیابانی در کودتای 28 مرداد،‌ حزب توده در دوران بعد از كودتاي 28 مرداد 1332، روابط با شوروي بعد از كودتاي 28 مرداد،‌سایه سنگین جاسوسان انگلیسی در بسترسازی کودتای 28 مرداد،‌ شاهزاده اشرف و كودتاي 28 مرداد، طراحی کودتای ۲۸ مرداد، كودتاى بيست و هشتم مرداد و تأثير آن بر فعاليت‌هاى حزب توده در اروپا، كودتاي 28 مرداد از زبان طراح آن‏، كودتای ‌28 مرداد و چهره‌ی منفور چرچیل در ایران،‌كودتاي 28 مرداد،‌کودتای 28 مرداد عامل مهمی در برقراری مجدد رابطه دربار پهلوی با دولت صهیونیستی،‌ کودتای 28 مرداد، کودتای خارجی یا توطئه داخلی؟/ جدال گازیوروسکی و بایندر درباره ۲۸ مرداد و نقش مصدق در کودتای ۲۸ مرداد بخش دیگری از نوشته‌های این شماره است.

جلال‌الدین فارسی، پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان اینکه هدف آمریکا و انگلیس از کودتای ۲۸ مرداد، مستعمره کردن ایران بود، می‌گوید: هدف دیگر آن‌ها تحمیل قرارداد کنسرسیوم و اضافه کردن ایران به پیمان بغداد و سنتو و در عین حال ترویج فساد اخلاقی و غارت تمام منابع کشور بود.
 
این فعال سیاسی پیش از انقلاب با اشاره به طراحی و اجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ می‌نویسد: کودتای ۲۸ مرداد به‌معنای شکست نهضت ملی ایران است؛ اینکه چه کسانی در این شکست بزرگ، خیانت و کودتا دست داشتند، بسیار مفصل است و در عین‌حال این موضوع دچار تحریف‌های زیادی شده است. برخی نویسندگان پس از انقلاب با نوشتن کتاب‌هایی شروع به تحریف‌ وقایع ۲۸ مرداد کرده و خائنین به کشور را خادم جلوه دادند و خادمین و طرفداران نهضت ملی ایران و کسانی که درصدد براندازی استعمار آمریکا و انگلیس بودند را نیز خائن معرفی کردند.

وی ادامه می‌دهد: برای پرداختن به کودتای ۲۸ مرداد باید اهداف و چگونگی پیشروی نهضت ملی و شکست آن به وسیله کودتاچیان با اتحاد آمریکا، انگلیس و سلطنت‌طلبان را مورد بررسی قرار داد. افرادی که با برخی عوامل شکست نهضت ملی نسبت فامیلی دارند، کتاب‌های زیادی برای این افراد خائن نوشته‌اند و در آن‌ها مصدق را به اتهامات عجیبی از جمله فراماسون بودن متهم کردند. در کشمکش شروع نهضت ملی و عهده‌دار شدن وزارت دفاع در ۳۰ تیر توسط مصدق و نیز درخواست فرماندهی کل قوا از سوی وی از شاه، همه خائنین در مجلس و در خارج از آن به شاه، انگلیس و آمریکا پیوستند.

۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کودتا بود یا ضدکودتا؟

پیروز مجتهدزاده، استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، مشاور پژوهشی دانشگاه سازمان ملل متحد و مدیر عامل بنیاد پژوهشی یوروسویک لندن می‌نویسد: با شکست دادن سیاسی انگلیس و شادکام ساختن اقتصادی بریتانیا، روشنفکران سنتی خود را در مقام قهرمان ملی بی‌همتایی احساس کردند که می‌توانند قانون اساسی کشور را لگد مال کرده و قوای سه‌گانه مشروطیت را سرنگون سازند. رهبر ملی این گروه در کودتایی سینه ‌خیز:
ـ نخست دیوان عالی کشور را تعطیل کرده و قوه قضاییه را سر برید،
ـ سپس مجلس سنا را از قانون اساسی کشور حذف نمود،
ـ و با تعطیل کردن مجلس شورای در تاریخ ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ قوه مقننه را سرنگون کرد،
ـ وی با سرنگون کردن قوه مقننه مشروعیت قانونی و پارلمانی دولت خود را نابود کرد و قوه مجریه را نیز خنثی نمود.

نخست‌وزیر وقت با این اقدامات که در قاموس سیاسی هر کشوری «کودتا» شناخته می‌شود، به رییس کشور اجازه داد تا به حکم قانون اساسی مشروطیت، در غیاب مجلس شورای ملی، دولت بی‌بهره از مشروعیت پارلمانی را عزل کند. این حکم عزل در نیمه شب ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ پذیرفته شد، ولی آورندگان فرمان روانه زندان شدند و دولت یاغی چند روزی به حیات خود دوام بخشید تا آنکه در نتیجه یک «ضدکودتا» در بعد از ظهر روز ۲۸ مرداد آن سال سرنگون شد.»

نقش مصدق در کودتای ۲۸ مرداد

محمدعلی صدرشیرازی در نوشته «نقش مصدق در کودتای ۲۸ مرداد» می‌نویسد: «استعمارگران برای نفوذ خود در کشورهای هدف، نیاز به ضعف مفرط دولت‌ها و جدایی آنها از مردم دارند. متأسفانه عملکرد دولت مصدق و همچنین ضعف‌های بنیادین جبهه ملی ، این نیاز آمریکا و انگلیس را تأمین نمود و باعث شد که این دو کشور با کمترین هزینه ممکن دولت جدا شده از مردم مصدق را سرنگون سازد.

اشتباهات متعدد سران جبهه ملی و در رأس آنان مصدق دولت ملی را روز به روز ضعیف‌تر نمود. ریچارد کاتم نویسنده کتاب «ناسیونالیسم در ایران» معتقد است که علل شکست جبهه ملی در گرایشات غیر عقلانی آن نهفته است. او مصدق را همانند «طرفداران کم سواد نهضت» می‌‌داند که «اسیر فتنه‌های غیر عقلانی بودند». ضعف‌های فامیل بازی، خود رأیی، پشت نمودن به روحانیت، بی‌توجهی به مردم و از دست دادن دوستانی چون مکی‌، حائری‌زاده و آیت‌الله کاشانی و موارد متعدد دیگر اگر در رهبر یک نهضت جمع شوند، سقوط آن نهضت خوشبینانه‌ترین سرنوشت قابل پیش‌بینی برای نهضت است!

محمدرضا پهلوی در صفحه ۴۸ کتاب «مأموریت برای وطنم» (بنگاه ترجمه و نشر کتاب) می‌گوید: «در واقعا چنانچه به مصدق خوشبین نبودم و سوابق وی را نمی‌دانستم، هیچ دلیلی وجود نداشت که بتوانم ثابت کنم که وی مخالف انجام کودتای ۲۸ مرداد نبوده است.»

غلامحسین مصدق، فرزند مصدق در صفحه ۱۶۰ کتاب «در کنار پدرم مصدق» می‌نویسد: «سرتیپ دفتری، در کودتای ۲۵ و ۲۸ مرداد با سرلشکر زاهدی و دیگر کودتاچیان ارتباط و همکاری داشت.»

روح‌الله حسینیان نیز در همین رابطه در صفحه 192 در کتاب ۲«20 سال تکاپوی ... شیعی در ایران» می‌نویسد: «ناشنوایی مصدق نسبت به اندرزهای حکیمانه کاشانی و دوستانش، به جایی رسید که عده‌ای نصب سرتیپ دفتری ... به عنوان رییس کل شهربانی را دلیل بر این می‌گیرند که کودتا با همکاری مصدق صورت گرفته است.»

پنجاه ‌و دومین شماره نشریه الکترونیکی «گذرستان» در پایگاه اطلاع‌رسانی موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به نشانی http://gozarestan.ir قرار گرفته است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: